Ushauri wa Waandishi wa Kazi za Fasihi Kuhusu Kutawala Lugha Wanayotumia

By
Mwandishi anaandika katika kompyuta

Mwandishi mzuri wa kazi ya fasihi ni yule anayeweza kuitawala lugha yake. Kutokana na maarifa uliyoyapata katika kozi hii, kama ukipata muda wa kushauriana na waandishi wa kazi za fasihi ya Kiswahili ni mambo gani ya msingi yanayohusiana na lugha utakayowashauri wayazingatie? (Swali hili ni la utafiti na uchunguzi: pamoja na kusoma marejeleo mengine yanayohusiana na swali hili, wanakikundi wakusanye data kutoka kwa wanafunzi wanaosoma kozi hii na kuzitumia katika kujibu swali.)
Lugha ni roho ya kazi ya fasihi. Hivyo, kuitawala ni jambo lisiloepukika kwa waandishi. Katika kuchunguza mambo yanayohusiana na lugha ambayo waandishi wa kazi za fasihi ya Kiswahili wanapaswa wayazingatie, marejeleo mbalimbali ya wataalamu yalisomwa, pia, data zilikusanywa kutoka kwa wanafunzi wanaosoma kozi ya Elimu Mitindo ya Fasihi ya Kiswahili, wanafunzi 50 walihojiwa mnamo siku ya tarehe 24-05-2017 mpaka 27-05-2017, na haya yalikuwa majibu yao kwa ufupi:
          Asilimia 70 ya watafitiwa walishauri matumizi ya lugha isiyo na matabaka. Walidai kuwa baadhi ya waandishi wanatumia lugha ngumu ambayo ina wabagua watu wenye elimu ndogo au ambao hawakusoma. Baadhi ya watafitiwa, walikitaja kitabu cha MZINGILE kilichoandikwa na E. Kezilahabi kuwa miongoni mwa vitabu vinavyotumia lugha ngumu isiyoeleweka kwa watu wa kawaida.
          Vilevile, asilimia 30 ya watafitiwa waliwashauri waandishi wazingatie ushikamani katika kazi zao. Watafitiwa hao walidai kuwepo kwa waandishi chungu nzima ambao kazi zao zimekosa ushikamani. Mmoja kati ya watafitiwa waliotoa hoja hii, alikitaja kitabu cha DAMU YA UKOO WANGU kilichoandikwa na Keneth Paul kuwa mfano wa kitabu kisichokuwa na ushikamani.
          Pamoja na hayo, ufuatao ni ushauri wangu uliotokana na kukusanya data kwa wanafunzi, kusoma marejeleo mbalimbali ya waaalamu, pamoja na maarifa niliyoyapata katika kozi ya Elimu Mitindo ya Fasihi ya Kiswahili, waandishi katika uandishi wa kazi zao wazingatie mambo haya ya msingi:
          Waandishi wa kazi za fasihi wazingatie uakifishaji. Mtaalamu Wamitila (2007), anataja majukumu ya uakifishaji kuwa ni: Kumsaidia msomaji kutua, kupumua, kuelewa maana katika kifungu kilichoandikwa na kumsaidia msomaji kuelewa maana wazi ilivyo. Waandishi wengi hawazingatii kipengele hiki. cha kushangaza ni kwamba hata waandishi wasomi mara kadhaa wameshindwa kukitendea haki. Kwa mfano,
“Wajitetea na kuulaani uchumi kwa yale yote
Eti ndio chanzo cha mambo hayo yote” (Method na Akech, 2013:15).
Katika shairi hilo mshairi hajatumia alama ya mkato, uandishi huu unamnyima msomaji nafasi ya kupumua.
          Juu ya hayo, waandishi wazingatie matumizi ya lugha yenye ubunifu. Mwandishi mzuri hupita katika vipengele vitatu vya lugha ambavyo ni: misemo, nahau na methali, tamathali za semi na matumizi ya picha na taswira. Kwa mfano, mwandishi Shafi Adam Shafi ametumia tamathali nyingi za semi ambazo zimeipamba kazi yake ya VUTA N’KUVUTE. Miongoni mwa tamathali za semi zilizotumika katika VUTA N’KUVUTE ni: Takriri, ritifaa, lakabu, kijembe, tashibiha, sitiari na tashihisi. Hivyo waandishi waige mfano huu na wakipe nguvu kipengele hiki kwani husaidia kuongeza mvuto na kurahisisha uelewekaji wa ujumbe unaolenga kutolewa na mwandishi.
                    Tena, waandishi wahariri kazi zao kabla hazijachapwa. Uhariri wa kazi husaidia kubaini baadhi ya makosa ya kawaida ambayo hufanyika wakati wa uandishi. Ni jambo la kushangaza kuwa, mwandishi George Cleope Mapunjo katika tamthiliya yake ya SIRI YA MTOTO AJUAYE MAMA ameandika msamiati wa lugha ya Kiswahili usivyotakiwa kuandikwa katika jalada la nyuma la kitabu chake. Maneno haya yameandikwa na Mapunjo: Siri ya mtoto Ajuaye Mama ni kitabu cha Tamthiya… ni kitabu kinachoonyesha uhasilia kuhusiana na baba harali wa mtoto… kwa mujibubu…
Makosa hayo yanayofanywa na mwandishi tena katika sehemu muhimu ya kitabu yanafukuza wasomaji hata kabla hawajatazama kilichoandikwa ndani. Ni muhimu waandishi wakahariri kazi zao ili kuepuka kushushwa thamani ya kazi hizo.
          Kwa kuhitimisha, msingi wa kazi ya fasihi ni lugha. Mwandishi ataweza kuitawala lugha yake endapo atazingatia mambo haya: Ushikamani, uakifishaji na kuhariri kazi. Endapo hayo yote yatazingatiwa, jamii itapata nafasi ya kusoma kazi bora za fasihi.
MAREJELEO
Kezilahabi, E. (1991). Mzingile. Nairobi: Vide~Muwa Publishers Limited.
Mapunjo, G. (2014). Siri ya Mtoto Ajuaye Mama. Dar es Salaam: Baraka Press and Stationery.
Method, S na Akech, J. (2013). Diwani ya MEA. Dar es Salaam: Meveli Publishers.
Paul, K. (2013). Damu ya Ukoo Wangu. Dar es Salaam: Karljamer Print Technology.
Shafi, A. (1999). Vuta n’Kuvute. Dar es Salaam: Mkuki na Nyota Publishers.
Wamitila, K.W. (2007). Kichocheo cha Fasihi: Simulizi na Andishi. Nairobi: Focus Publications Ltd.


Popular posts from this blog

Jinsi ya Kuandika CV | Mfano wa CV Wasifu

By
Image
Kitaalamu Zaidi, Tunaweza Kukuandikia Barua ya Maombi ya Kazi na CV Uitwe Katika Usaili na Upate Kazi. Barua Tsh. 5,000/= na CV Tsh. 9,000/=. Gusa Hapa Kuwasiliana Nasi. CV au wasifu ni kitu cha lazima kwa yeyote anayeomba kazi. Watu wengi wanaokosa kazi, tatizo huwa siyo wao, bali tatizo huwa ni CV zao. Kumekuwa na makosa mengi katika uandishi wa CV jambo ambalo limesababisha watafuta kazi wengi kushindwa kuitwa kwenye usaili. Makala hii itakueleza namna sahihi ya kuandika CV, utaitwa katika ‘interview’ nyingi endapo utaandika CV sahihi. Tena nakukumbusha, kila taaluma ina aina yake ya CV, CV ya rubani haifanani na CV ya injinia. Vivyo hivyo, CV ya mpishi haifananani na CV ya Mwalimu. Pia nakukumbusha usome jinsi ya kuandika barua ya maombi ya kazi , kwani CV huenda pamoja na barua ya maombi ya kazi. CV Bora ni Ipi? Ukurasa Mmoja au Kurasa mbili hadi tatu? CV bora ni ile yenye kurasa mbili hadi tatu. Watu wengi wanapojifunza namna ya kuandika CV, wamekuwa wakiona CV zenye ukurasa...
Read More»

Jinsi ya Kuandika Barua ya Maombi ya Kazi Mwaka 2024

By
Image
Kitaalamu Zaidi, Tunaweza Kukuandikia Barua ya Maombi ya Kazi na CV Uitwe Katika Usaili na Upate Kazi. Barua Tsh. 5,000/= na CV Tsh. 9,000/=. Gusa Hapa Kuwasiliana Nasi. Umewekeza katika elimu yako, una kila sifa ya kupata kazi fulani lakini hupati kazi hiyo, inawezekana kabisa sababu mojawapo inayokufanya usipate kazi unayoitaka ni kutokujua kuandika barua ya maombi ya kazi au unapoandika, unaandika katika namna mbaya inayofanya waajiri wakupuuze. Kwa muda mrefu nimekuwa nikiulizwa na wanafunzi na wasomaji wa mtandao wangu kuhusu jinsi ya kuandika barua ya maombi ya kazi kwa kiswahili, na wengine huuliza kuhusu jinsi ya kuandika barua ya maombi ya kazi kwa kiingereza. Waombaji wengi huuliza kuhusu maombi ya kazi ya udereva, hotelini, kazi za polisi, ualimu, afya utendaji wa kijiji na kazi chungu nzima ambazo haziwezi kutosha hapa zikiandikwa. Kazi zote siku hizi zinahitaji kuandika barua, hata kama unataka kujitolea, lazima utaandika barua! Isivyo bahati ni kuwa, hata mtandaoni ...
Read More»

Vichekesho vya Kuchekesha na Kuvunja Mbavu 1

By
Image
1. Kukosa hela ni vibaya sana, unaweza kukutana na ng’ombe ukahisi wanakusema. 2. Kama huna gari , huna nyumba, huna simu na huna hela, tofauti yako na kenge ni mkia. 3. Siyo kila anayeamka saa sita mchana ni tajiri, wengine wanapunguza saa za kuteseka. 4. Mtu mmoja aliota anaendesha gari, ikakwama kwenye matope, akaanza kuisukuma. Alipoamka, akajikuta yupo na kitanda jikoni. 5. Maisha ni ya ajabu sana, unakuta mtu hajaoa lakini chumba anachoishi kuna panya wana familia zao na yeye ndiyo anawalisha. 6. Ukiwa ugenini usinyamaze sana. Wenyeji wanaweza wakadhani unafikiria kuwaua. 7. Kila mtu anauogopa usiku. Kichaa mmoja alisikika akisema, “Usiku umeingia waniroge tena.” 8. Pombe mbaya, nimekutana na mlevi anatafuta wanawake wembamba atengeneze fagio. 9. Niliwahi kupanda basi, dereva analalamika njia nzima, “Nimefanya kazi miaka mingi, mafanikio hakuna. Sasa leo mwisho.” Abiria wakaanza kuomba kushuka mmojammoja. 10. Mchana hupati hela, usiku hupati usingizi. Kwa kifupi...
Read More»